آزمايشها نشان ميدهند كه بذرها را ميتوان در شرايط 10 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي 30 درصد براي مدت طولاني نگهداري كرد. اولين شرط نگهداري طولاني بذر در انبار، رسيده بودن كامل، سالم بودن و داشتن قوه ناميه بالا است. چنانچه بذر سبزيها براي مدت طولاني و در شرايطي نامطلوب در انبار نگهداري شود، علاوه بر اينكه قوه ناميه آنها كاهش مييابد، معمولاً پس از بذرپاشي نيز، تغيير شكل گياه را باعث ميشود و خطر سرايت آفات و امراض نيز در اين گونه گياهان بيشتر از گياهان ديگر خواهد بود. بايد توجه داشت حتي اگر بذر تازه، طي دوره جوانهزني در شرايط نامطلوب فضاي آزاد و داخل گرمخانه نگهداشته شود، تغيير شكل و سرايت آفات و امراض در اين گونه گياهان نسبت به گياهاني كه از بذر كهنه تهيه شدهاند، بيشتر است.
بذر سبزيهاي مختلف قوه ناميه متفاوتي دارند. قوه ناميه يك توده بذر بستگي به قوه ناميه آن بعد از برداشت دارد و اين قوه ناميه اوليه تحت تاثير عواملي مانند درجه رسيدگي، نحوه بذرگيري، ميزان رطوبت بذر در موقع برداشت، درجه آلودگي آن به امراض و آفات و بالاخره نحوه حمل و نقل آن دارد.
تحت شرايط عادي انبار، بذر سبزيهاي مختلف را از لحاظ مدت زماني كه ميتوان قوه ناميه خود را حفظ نمايند به شرح زير تقسيم ميكنند:
- يكسالهها: ذرتشيرين، پياز و ترهفرنگي.
- دوسالهها: باميه، جعفري و سالسيفي (ريشهسياه).
- سهسالهها: لوبيا، مارچوبه، نخودفرنگي و هويج.
- چهارسالهها: چغندرلبويي، فلفلسبز، بعضي از كدوها و گوجهفرنگي.
- پنجسالهها: كلمگل بروكلي، كاهو، خربزه و طالبي، تربچه، اسفناج، بعضي از كدوها، شلغم و هندوانه.
بهطوركلي بذر در نواحي گرم، ولي خشك، قوه ناميه خود را بهتر از نواحي گرم و مرطوب حفظ ميكند. با بالا رفتن دماي هوا نيز بايد رطوبت هوا را كاهش داد. مهمترين شرط براي حفظ سرزندگي بذر كمآبي آن است. از آنجايي كه مواد دروني بذر دائماً با رطوبت هواي بيرون در تبادل است، بايد بذهاي خشك را در انبار نگهداري كرد تا داراي رطوبت پاييني باشد. علاوه بر آن دماي كم نيز به علت كاهش واكنش شيمي- فيزيولوژيكي داخل بذر افزايش دوره انباري بذر را باعث ميگردد.
طول عمر بذرهاي حاوي 5 تا 14 درصد آب، با افزايش مجدد 1 درصد آب، به نصف تقليل مييابد. خشك بودن زياد بذر نيز ميتواند زيانآور باشد. مثلاً بذري كه داراي كمتر از 5% آب است، با اكسيد شدن خودبخودي ليپيدها، فرسودگي را افزايش ميدهد. اين خسارت در حبوبات اغلب به علت سرعت در خيش شدن بافتها در موقع بذرپاشي است كه باعث تركخوردگي و يا شكسته شدن بذر ميشود. بذرهاي حاوي بيش از 12% آب، در مقابل قارچها حساس ميشوند. علاوه بر آن شدت تنفس در آن افزايش مييابد، دچار گرمازدگي بيش از حد نيز ميشود. بنابراين بذرهاي حساس با 5 تا 6 درصد و دانههاي روغني تا حدود 9 درصد آب و شرايط رطوبت نسبي 10 تا 40 درصد نگهداري ميشود. قوه ناميه بذر در محدوده 50-0 درجه سانتيگراد با افزايش مجددC ◦5، به نصف تقليل مييابد (قانون Harrington). قانون Harrington در مورد تاثير دو عامل آب و دما جدا از هم قابل بررسي است.
جدول 8- قابليت انباري بذر براي تعدادي از سبزيها
نوع سبزي سال نوع سبزي سال
ذرتشيرين 1 كلمگل 4
پياز و پيازچه 1 اسفناج 4
جعفري ريشهاي 1 فلفلسبز 4
تربچه 4
كدو تنبل 4
جعفري 2 كدو خورشتي 4
باميه 2 شلغم 4
چغندرلبوئي 4
كلم تكمهاي 4
كلم پيچ 4
نخودفرنگي 3
مارچوبه 3 طالبي 5
لوبيا 3 كرفس 5
هويج 3 كاهو 5
خيار 5
بادمجان 5
نقل از: Krug, 1986
- << قبلی
- بعدی