اهمیت سیستم های بسته دامپروری
شواهد و آمارهای موجود در کشور مبنی بر این است که ذائقه مردم بیشتر به مصرف گوشت گوسفند متمایل است، خواص درمانی شیر بز نیز اخیراً ثابت شده است. طبق این امر بیشترین تولیدات دام سبک توسط عشایر، ایلات و دامدارانی که بصورت سنتی به پرورش دام می پردازند تامین می گردد.با توجه به ظرفیت کم مراتع، خشکسالی های اخیر و در نهایت از بین رفتن گونه های گیاهی و مشکلات مربوط به گوسفندداری سنتی این امر موجب شده است که گله داران نتوانند تعداد دامهای خود را به آن اندازه که نیاز مالی و یا نیاز جامعه را بر طرف نماید برسانند و در صورتیکه مبادرت به انجام چنین کاری داشته باشند آسیب جدی به مراتع وارد نموده که در نتیجه در مراحل بعدی پرورش به علت کمبود علوفه و مراتع به طور خودکار از تعداد دامهای آنها کاسته خواهد شد. در اینجا لزوم استفاده از روش های پرورش دام صنعتی مطرح خواهد شد.
اهمیت اصلاح نژاد دام سبک
مهم ترین روش حمایت از دامداری و دامپروری، مراقبت از ذخایر ژنتیکی بومی با راندمان عالی و نیز استفاده از ذخایر ژنتیکی سایر کشورها از طریق واردات و بومی سازی آن طی چندین سال مطالعه و کار عملی و علمی است. با توجه به وجود ویژگی های نامناسب و نرخ تولید مثل پایین در بسیاری از نژادهای بومی ایران با ادامه روند آمیخته گری هدفمند آنها با نژادهای پربازده خارجی مانند رومانف، آلپاین و سانن و انجام برنامه های علمی اصلاح نژادی در آینده می توان شاهد نسل جدیدی از دام های سبک با مزایای تمامی نژادهای دخیل در آمیخته گری و امکان پرورش آن در سیستم های بسته بدون نیاز به مرتع خواهیم بود. هدف از این اصلاح نژاد تولید نسل جدیدی از گوسفندان و بزهای دورگه برای افزایش تولید گوشت و شیر ( بهبود افزایش تولیدات ) و کسب درآمد بیشتر به منظور اقتصادی کردن هر چه بیشتر پرورش دام می باشد.
معرفی نژادها
گوسفند نژاد رومانف ( Romanov breed sheep ) :
این گوسفند از دره ولگا در شمال غربی مسکو بوده و یک نژاد خالص است. کلمه رومانوف از خانواده سلطنتی رومانوف در روسیه گرفته شده است.
- شاخص ترین ویژگی این نژاد چند قلوزایی آن است و به همین دلیل آن را ماشین تولید بره می نامند. متوسط دوقلوزایی 270 درصد و توانایی چندقلوزایی بالا ( داشتن رکورد 6 قلوزایی و 9 قلوزایی در دنیا )
- بلوغ جنسی زودتر از سایر نژادها: در 3 ماهگی قوچ و میش ها، بارور هستند و در تمام ماه های سال جفتگیری می کند.
- داشتن زایمان آسان، کوتاه شدن طول مدت زایمان و داشتن 3 زایمان در 2 سال. سن تولید مثل میش های رومانف متوسط 7/5 سال می باشد.
- تولید شیر کافی جهت پرورش بره ها و توانایی پرورش عالی بره ها و بره برداری میش های رومانف
- بالا بودن توانایی زیستی و قدرت بقا در بره های رومانف و افزایش وزن لاشه مناسب ( 250 – 300 گرم در روز ).
- توانایی رسیدن به 70 درصد وزن ایده آل در 8 – 10 ماهگی و به تناسب آن کوتاه شدن زمان از شیر گرفتن بره ها و شروع دوره پروار را در پی خواهد داشت. 30 – 40 روز بعد از زایمان به فحل آمده و در صورت عدم جفتگیری 16 – 17 روز بعد دوبارهبه فحل می آید. رومانف دارای فحلیت خارج از فصل نیز می باشد.
- دمبه در آنها مشاهده نمی شود.
نژاد سانن
سانن یکی از نژادهای معروف بز شیری سوئیسی است که از جهت برتری در خصوصیات تولیدی و تولید مثلی در بیشترنقاط جهان گسترش یافته و علاقه مندانبسیاری به پرورش و نگهداری آن مشغول شده اند. این نژاد را نیز به ایران آورده اند و از آن برای اصلاح نژاد بزهای ایرانی استفاده شده است.
معروفیت این بز به سبب توانایی زیاد در تولید شیر، رشد سریع، باروری، چند قلوزایی، کیفیت ترکیبات شیر، فرآوری آسان و لذیذ در تهیه محصولات لبنی، رفتار آرام در پرورش و نگهداری است.
سانن را به عنوان ملکه شیردهی معرفی می کنند. مدت شیردهی بز سانن 280 روز در سال ( نژاد بومی در حدود 110 روز در سال )
حجم شیردهی بز سانن 3 الی 6 کیلوگرم در روز ( نژاد بومی حداکثر 1/5 کیلوگرم در روز )
نژاد آلپاین
نژاد بز آلپاین از بزهای پارسی pashing که به کوه های آلپ مهاجرت کردنند منشاء می گیرد. این نژاد دارای 5 گونه اصلی شامل: آلپاین فرانسوی، سوئدی، انگلیسی، آمریکایی و rock می باشد.
نژاد آلپاین فرانسوی بیشترین تعداد را دارد و به عنوان آلپاین شیرده معروف است.
خصوصیات بز آلپاین:
- وزن متوسط: 77 کیلوگرم برای بز نر و 61 کیلوگرم برای بز ماده
- موهای آلپاین طول کوتاه تا متوسط است و رنگ آن متنوع و ترکیبی از دو رنگ و بیشتر است ( بر اساس رنگ پوست به 8 گروه تقسیم بندی می شوند )
- بزهای ماده در سن 1 سالگی و بزهای نر در 6 ماهگی بالغ می شوند و آماده جفت گیری خواهند بود.
- ماده ها هر 21 روز یکبار به فحل آمده که 1 – 2 روز فحلیت آن طول خواهد کشید.
- این نژاد بعد از سانن دومین نژاد بز شیری در جهان می باشد. هر روز متوسط 3/7 لیتر شیر تولید می کند. در یک دوره 265 روزه تا 2000 لیتر نیز می تواند تولید کنند. ( بهترین رکورد 2900 لیتر در آمریکا ). چربی شیر آلپاین 3/56 درصد و میزان پروتئین 3/06 درصد می باشد. و به همین علت شیر آلپاین بیشتر به صورت تجاری و برای تهیه پنیر استفاده می شود.