درختکاری و توسعه فضای سبز

مقدمه

قرن هاست که زندگی شهری مشوق و الهام بخش مردم بوده است ولی امروزه بسیاری از مردم در آرزوی زندگی در طبیعت می باشند. از این رو طراحان شهرها، آرشیتکت ها و جامعه شناسان با این فکر افتاده اند که چگونه می توان زندگی شهری را مجددا و دوباره جالب و پرجاذبه نمود.

ساختمان های بلند و آپارتمان های تنگ و تاریک و بی روح حاصل پیشرفت های تکنولوژی و دور شدن انسان از طبیعت زیبا و دست نخورده می باشد. امروزه گسترش تکنولوژی، در درون انسان و احساس آدمی اثراتی نامطلوب گذارده و همبستگی طبیعی را که انسان ها از ابتدا با طبیعت داشته اند به جدایی سوق داده است. نتیجه این جدایی وجود انسان های عصبی و خسته می باشد. انسان آپارتمان نشین و خسته امروز سعی دارد تا اندکی روح و احساس طبیعت را به بلوک های سنگی و آهنین برگرداند. سعی می کند تا طبیعت زنده و سرسبز را بنحوی با مظاهر تکنولوژی مدرن پیوند دهد و مناظری زیبا و بدیع همراه با اثرات آن ها خلق کند.

اگر به نقشه جغرافیایی کشور انگستان نگاه بیاندازیم متوجه خواهیم شد که دور تا دور این کشور را آب فرا گرفته و این کشور به صورت جزیره است.

از زمانهای قدیم برای جلوگیری از هجوم و حمله دشمنان و کشورهای همسایه و حفاظت از مزرهای آبی این کشور مجبور بود برای مقابله با حملات کشتی بسازد و از سواحل و شهرهای بندری خود محافظت کند. برای ساخت کشتی چوب لازم بود و آنهم به مقدار زیاد. کشتی ها از چوب ساخته می شدند و اگر از چوب درختان جنگل استفاده شود پس از مدتی جنگل از بین خواهد رفت. پس باید پس از قطع هر درختی جای درخت قطع شده درخت جدیدی کاشت و جایگزین کرد. تا جنگل از بین نرود و نابود نشود. بنابراین باید خود جنگل را شناخت. نوع درختش را شناخت. طرز برخورد با جنگل را باید دانست.

فضای سبز شهری

بخشی از سیمای شهر که از انواع گیاهان تشکیل یافته است

فضای نسبتا بزرگ متشکل از گیاهان با ساختار جنگلی

بخشی از مناطق و مکان هایی که دارای گیاهان یا هر گونه سبزینگی اعم از درختان، درختچه ها، گلها و چمنها هستند

بخشی از استخوان بندی یا مورفولوژی شهری، به بیان دیگر فضای سبز در کنار اسکلت فیزیکی شهر (خانه و ساختمان اداری، خیابان و کوچه) تعیین کننده اندام و به طور کلی سیمای شهر است. اگر ما از حیاط و اطراف و پیرامون دبیرستان و هنرستان شما فضای سبز یعنی درخت و گیاهان را حذف کنیم چقدر بی روح و آزار دهنده می شود شبیه به زندان خواهد بود و خسته کننده خواهد بود.

اهداف فضای سبز

از یک سو برای شهر بازدهی اکولوژیک (علمی‌ كه‌ درباره‌ روابط‌ جانور با محيط‌ خود بحث‌ ميكند ، بوم‌شناسي‌)‌  داشته.

از طرف دیگر نیازهای زیست محیطی پیرامون خود را برطرف سازد.

انواع فضای سبز خصوصی

باغچه ها: باغچه های منازل ایرانی سابقه طولانی داشته و از گذشته های دور کاشت انواع گیاهان مانند انجیر، انار، زیتون، سرو، شمعدانی و غیره مرسوم بوده است. ایجاد سرسبزی و طراوت، گذراندن اوقات فراغت و ایجاد آرامش روحی و روانی از مزایای وجود یک باغچه در منزل می باشد.

بام سبز: یکی از کلمات قصار متفکر بزرگ آلمانی" فریدن رایش هوندرت واسر" چنین است "بام خانه های ما قسمتی از خاک و طبیعتی است که ما با ساختمان سازی به قتل رسانیده ایم"، این کلمه قصار به بسیاری از متفکران و طراحان ساختمان و شهرساز یک جرقه و حرکت فکری داده است تا زمین های ساختمان شده را به عنوان سطوح از دست رفته محسوب نکنند، بلکه طبیعت و فضای سبز را از روی زمین به روی سقف و بام ساختمان ها منتقل کنند.

تاریخچه بام سبز

احداث باغچه هایی روی سقف و کشت گیاه در آن به 2500 سال پیش به ایرانی ها و بام های زیگورات ها بر می گردد. مردم بابل نیز تا حدود ششصد سال قبل از میلاد مسیح باغ های معلق را احداث کرده بودند. در قرون وسطی و رنسانس، فرانسوی ها و ایتالیایی ها گونه هایی از باغ بام را عموما بر روی ساختمان های دولتی و عمومی خود اجرا کرده بودند.

توسعه فضای سبز روی بام ها در 50 سال اخیر رشد بیشتری داشته و در اروپا سرعت بیشتری پیدا کرده است. طی 15 سال اخیر بعلت ابداع مواد ترکیبی جدید و ساده شدن مراحل ساخت باغ بر روی بام این کار به یک صنعت پر رونق تبدیل شده است. در ایران نیز این بحث حدود 7 سال است که بطور جدی مطرح شده و در برخی نقاط کشور از جمله تهران و اصفهان نیز به اجرا در آمده است.

کاشتن درخت و گیاه بر روی پشت بام ها البته از نظر زیبایی شهرها، اصلاح محیط های مسکونی تاثیر خود را دارند و در صورت تبدیل بام ها در سطح وسیع به فضاهای سبز می توان تاثیرات زیادی از نظر اکولوژیکی، آب و هوا در یک محله و حتی در کل شهر بوجود آورد.

چون زمین برای ایجاد فضای سبز در شهرها کمیاب و بسیار گران می باشد لذا باید برای این کار از سطوح بلااستفاده مانند سقف و بام خانه ها را استفاده کرد. پشت بام ساختمان ها همان سطحی را دارا می باشند که بر روی سطح زمین ساختمان ساخته شده است. سطوح پشت بام ها با وجودی که بسیار وسیع و فراوانند ولی در عمل و به خاطر محدودیت های فنی نسبت به سطح زمین کوچکتر و کمتر می باشند.

چنین فضاهای سبزی برای گردش و استراحت با پای پیاده برای اکثریت مردم قابل دسترسی فوری می باشند. و این امر بخصوص در زمان حال و همچنین در آینده دارای اهمیت زیادی از نظر اقتصادی و اکولوژیکی خواهد بود.

مزایای ایجاد و گسترش فضای سبز بر روی پشت بام خانه ها

زیبا و مفرح ساختن فضاهای سبز در روی پشت بام خانه ها

ایجاد فضاهای جدید جهت استراحت و رفع خستگی انسانها

رفع آلودگی هوای شهرها و سالم سازی آن

ایجاد فضاهای زندگی و تفریحی برای انسان 7 درصد

همانطور که می دانیم ساختمان سازی متراکم در شهرها باعث بالا رفتن درجه حرارت و گرم شدن هوا می گردد. بطوری که درجه حرارت هوا در محله های وسط شهر 2 تا 3 درجه گرمتر از حومه شهرها می باشد. علاوه بر آن در مراکز تجمع شهری بخار، مه و گردو غبار متراکم وجود دارد. تبدیل بام خانه ها به فضاهای سبز تبادل هوا بین مناطق با تراکم ساختمانی زیاد و فضاهای آزاد حومه آنان را بهبود بخشیده و باعث تنظیم رطوبت هوا مرکز شهر می گردد.

کارشناسان و متخصصین حساب کرده اند که اگر 5 تا 10 درصد از سقف­های یک شهر به فضاهای سبز تبدیل شوند کافی است تا در آن شهر هوای خوبی بوجود آید و یا هوای آن شهر اصلاح شود. علت این امر آن است که جمع سطوح گیاهان و درختان سبز چندین برابر سطح زمینی است که در روی آن می رویند.

توانایی گیاهان در تصفیه آلودگی هوا بسیار زیاد است. یک متر مربع چمن چیده نشده در روی بام ساختمانی در یک شهر قادر است در مدت یکسال، نیم کیلو آلودگی هوا را بگیرد. به این خاصیت گیاهان باید سایر خواص و مزایا مانند بهبود کیفیت آب، جذب سرو صدا و آلودگی صوتی در شهرها را نیز افزود.

اگر همزمان با تهیه طرح خانه، طرح کاشت گیاهان و سبز کردن بام در نظر گرفته شود، معماری جدیدی ایجاد خواهد شد و خارج آن در حد امکانات خواهد ماند. اما تبدیل بام ها به فضاهای سبز پس از پایان ساختمان و یا در ساختمان های موجود نیاز به مخارج بیشتری خواهد داشت که مقدار آن بستگی به نوع تغییرات لازم خواهد داشت.

هر صاحبخانه ای که سقف خانه خودرا تعمیر می کند می تواند براحتی و با مخارج کم بام خود را پوشیده از چمن نماید. بام های سبز پوشیده از علف و یا چمن بر روی هر نوع سقفی حتی با شیب 35 درجه نیز امکان پذیر می باشد. تبدیل سقف هایی که دارای مقاومت کافی می باشند و زیر سازی خاصی هم نیاز ندارند ساخت سقف های سبز مخارجی کمتر از مخارج تعمیر و تعویض قیر گونی در بر دارد.

در بررسی اقتصادی این عملیات این نتیجه بدست آمده است که کاشتن چمن و یا گیاهان کوتاه و بوته هایی با ریشه های سطحی مناسبتر می باشند. ایجاد یک فضای سبز کامل طبق طرح و نقشه های قبلی و با طبقه بندی آن ها و کشت انواع گیاهان شامل درختان مختلف، درختچه­ و بوته ها، گل و چمن از نظر اقتصادی از همه گران تر تمام می شود. در مقابل کشت درختچه و بوته ها به صورت تکی و یا چمن به صرفه تر خواهد بود.