ارزش بذر
ارزش بذر توسط دو عامل ارثي (ارزش ژنتيكي بذر) و تاثيرات محيطي در اثناي دوره رشد بذر (ارزش جسمي بذر) روي گياه و پس از برداشت محصول مشخص ميشود.
ارزش ژنتيكي بذر مشخص كننده نوع و پايداري خصوصيات است. تنها آن دسته از بذر و نشاء قابل تبادل هستند كه بهصورت بذر پايه و يا گواهي شده باشند.
بذور پايه: از تكثير پي در پي تحت نظارت اصلاحگر بهمنظور حفظ خصوصيات بهوجود آمده و به همين جهت بهترين شاخص خلوص و توان نوع بذر است.
بذور گواهي شده: بلافاصله از بذر پايه بهوجود ميآيد.
بذور استاندارد: بذرهايياند كه در فهرست انواع سبزيها ثبت شده و يا در كاتالوگهاي سبزيها وارد شده است و ويژگيهاي مثبت درج شده در آنها را مشخص ميسازد (حداقل درجه خلوص، حداقل قوه ناميه، ... ). بذر استاندارد فاقد آفت و يا ميكروارگانيسم است.
ارزش جسمي بذر از عوامل محيطي مختلف بهوجود ميآيد. شرايط اقليمي و ميزان آب مصرفي در اثناي دوره رشد بذر بر روي گياه مادري دخالت دارد. تغذيه گياه مادر، طرز قرار گرفتن بذرها بر روي آن و نحوه انباركردن رسيده شدن بذر و بالاخره تاثيرات جوي در اثناي رسيده شدن بذر، نحوه انباركردن و بذرگيري نيز بيتاثير نيست. عوامل فوق ميتواند در دوره استراحت بذر، در واكنشهاي دمايي و يا زنده ماندن جنين تاثير داشته باشد. بذرهايي كه در شرايط نسبي خشكي از گياهاني بهدست آمده باشد و به نحو مطلوب و بهتدريج از گياه مادري تغذيه نموده باشند، وزن هزاردانه بالا و كربوهيدرات و پروتئين زيادي دارند. بذرهاي بزرگ وزن هزاردانه بالايي دارند و علاوه بر آن معمولاً جنين بزرگتري نيز دارند كه درصد زيادي از آنها بهسرعت جوانه ميزند. به اين ترتيب اين گونه بذرها رويش خوب، دوره رويش كوتاه و بازده زيادي خواهند داشت.
بذور پوششدار
بعضي از بذور نامنظم بوده و به اين منظور آنها را پوششدار ميكنند. پوششهايي كه براي اين منظور بهكار ميرود: رس ورميكوليت، خاكهاي سيليسي، ذغال، مواد قارچكش، عناصر غذايي ميكرو، لايهاي از متيل اتيل سلولز، صمغ عربي و تركيبات قند.
مزاياي بذور پوششدار
- تهيه بذور يكدست و يكشكل
- سازگاري با ماشينهاي كشت در مزرعه
- رشد سريع به دليل همراهي با قارچ كشها و برخي مواد ريزمغذي
معايب بذور پوششدار
- گران بودن
- وزن زياد داشتن
- به زمينهايي كه به خوبي تهيه نشده يا مشكل زهكشي دارند حساسيت نشان ميدهند.
- نگهداري آنها بايد در جاي خشك باشد
جوانهزني بذر
خيساندن بذر در آب بهمنظور سرعت بخشيدن به جوانهزني بذر هنوز رايج است. روش قديمي قرار دادن مستقيم بذر در آب (بيش از 8 ساعت)، به علت نبود اكسيژن، ممكن است موجب خسارت شود. توصيه ميشود بذرها را يك تا چند روز در دماي اتاق و در داخل آبي كه هواي كافي وارد آن ميشود، بخيسانند و يك تا دو هفته در دماي ◦C1 نگهداري كنند پس از آن آنها را در هواي اتاق وادار به جوانهزدن كرده و بذرپاشي كنند. خيساندن بذر قبل از بذرپاشي باعث تسريع رشد ميشود. در اين روش حتي درصد سبز شدن در واحد سطح نيز افزايش ميشود.
جوانهزني بذور هنگامي صورت ميگيرد كه بذر داراي 26 تا 60 درصد آب باشد، لذا براي برخي بذور خيساندن قبل از كشت جوانهزني را بهبود ميبخشد.
دما نيز براي جوانهزني بذر از اهميت ويژهاي برخوردار است. جوانهزني بذر با كم شدن دما، كاهش مييابد و اين عمل همچنان ادامه يافته و تا يك دماي معين به حداقل ميرسد، ولي بذرها جوانهزني را انجام ميدهند. حداقل دما براي بذرهايي كه سرما را تحمل ميكند، بين 5-0 درجه سانتيگراد و براي بذرهاي فصل گرم بين 12-8 و حداكثر دماي فيزيولوژيكي بين 40-25 درجه سانتيگراد است.
محدوده حرارتي براي قوه ناميه مناسب، بهمراتب محدودتر است. براي سبزيهاي فصل خنك بين 13-5 و
25-22 و براي سبزيهاي فصل گرم بين 13 تا 19 و 25 درجه سانتيگراد است. چنانچه بذري تحت شرايط مناسب آب، دما و اكسيژن قرار گيرد جوانه خواهد زد. براي بعضي از سبزيها مثل كرفس عامل نور نيز مهم است.
جدول 9- رطوبت مورد نياز خاك براي جوانهزني سبزيها
گروه 1 ← زميني كه رطوبتآن در حد درصد نقطه پژمردگي باشد مانند
كلمپيچ، كدوتنبل، ترب، كلمتكمه، ذرتشيرين، كلمگل، كلمقمري، كدو خوشتي، شلغم، هندوانه
گروه2 ← زميني كه رطوبت آن حداقل 25 درصد بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:
لوبيا، فلفل سبز، هويج، اسفناج، خيار، گوجهفرنگي، ترهفرنگي، پياز
گروه 3 ← زميني كه رطوبت آن حداقل درصد 35 بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:
لوبيا ليما، نخودفرنگي
گروه 4 ← زميني كه رطوبت آن50 درصد بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:
چغندر لبويي، آنديو، كلم چيني، كاهو
گروه 5 ← زميني كه رطوبت آن نزديك به ظرفيت مزرعه باشد مانند: كرفس
نقل از: Splittsoesser, 1984
تهيه بذر سبزي
بيشتر سبزيكاران و توليدكنندگان سبزي ترجيح ميدهند كه بذر مورد نياز خود را از موسسات و شركتهاي توليد كننده بذر، تهيه و خريداري كنند. كشاورزان هميشه بايد دقت كنند كه بذر مرغوب تهيه كنند. بذر ارزان براي زارع گران تمام ميشود. چون بعد از سرمايهگذاري و زحمات فراوان محصول خوبي كه قابل عرضه به بازار باشد، نخواهد داشت و كشاورز طولي نخواهد كشيد كه با دلسردي و ياس مواجه شده، در امر كشاورزي شكست خواهد خورد. بذوري كه توسط شركتهاي معتبر توليدكننده بذر تهيه ميشوند، داراي برچسب بوده كه تمام مشخصات بذر روي آنها نوشته شده است. از موردي كه حتماً بايد روي برچسب ذكر شده باشد، عبارتند از:
- نام علمي، نام انگليسي و اسم فارسي سبزي.
- رقم و دورگ بودن سبزي مشخص شده باشد.
- درصد جوانهزني ذكر شده باشد.
- تاريخ تهيه بذر سبزي و سال بستهبندي.
- زمان انقضاء كشت بذر سبزي قيد شده باشد.
- چنانچه بذر ضدعفوني شده، نام قارچكش يا هر ماده شيميايي ديگر ذكر شود.
- درصد خلوص بذر سبزي ذكر شده باشد.
- وزن خالص بذر
- نام شركت توليدكننده بذر و علامت تجاري و شماره ثبت شركت.
- قبلی
- بعدی >>