این نوع ساقه ها با بزرگ شدن قسمت زیر لپه دانهال تولید می شود، اما ممکن است در برگیرنده اولین گره روی لپه و قسمت بالای ریشه اولیه نیز باشند. بگونیای ژوخه ای و سیکلامن این نوع ساقه ها می باشند.
ریزوم
ریزوم ساختار ساقه ای اختصاصی شده ای می باشد که درآن محور اصلی گیاه به صورت افقی در سطح و یا کمی زیر سطح زمین رشد می کند. تعداد زیادی از گیاهان زینتی مانند زنبق ریزوم دار و گل برف و همچنین بسیاری از سرخس ها دارای ریزوم می باشند.
ریزوم ها به دو نوع کلی دیده می شوند:
1- درشت ریخت
2- باریک ریخت
پیاز نما (سوخ نما)
سوخ نما ها ساختارهای ذخیره ای اختصاص یافته ای هستند که توسط بسیاری از گونه های ارکیده ها تولید می شوند و از یک قسمت گوشتی توسعه یافته ساقه ای تشکیل شده اند که دارای یک یا چند گره می باشد.
ساقه های رونده
ساقه های رونده ساقه های هوایی گیاه هستند که از طوقه گیاه منشعب شده و در سطح خاک می خزند. این ساقه ها ازمحل بند دوم با رشد جوانه ها و ریشه های نابجا مجموعه ای از برگ و ریشه به وجود می آورند که با وجود اتصال به پایه مادری خود مستقیماً آب و مواد غذایی جذب می کنند. گیاهان جوان به وجود آمده را می توان در فصل پائیز از پایه مادری جدا کرد.
ساگسیفراژها به این گونه تکثیر می یابند.
پاجوش
پاجوش وسیله تکثیر بسیاری از درختان و درختچه های زینتی و گلهای دائمی می باشد. پاجوش ها حاصل از رشد و نمو جوانه هایی هستند که در طوقه گیاه شروع به فعالیت می کنند و در اطراف بوته های اصلی شاخه هایی که هر یک دارای مقداری ریشه می باشند به وجود می آید. در بعضی گیاهان رشد پاجوش ها به اندازه پایه اصلی می شود به طوری که پس از مدتی تشخیص این دو از هم مشکل می باشد.
در فصل بهار هر یک از این گیاهان جدید را همراه با مقداری ریشه جدا کرده در محل دیگری کشت می کنند.
فصل چهارم محیط رشد
نحوه رشد و میزان محصول گیاهان توسط دو گروه از عوامل كنترل می شود. این دو گروه عبارتند از:
1- عوامل ارثی كه استعداد ذاتی گیاه را از لحاظ كمیت و كیفیت رشد و تولید محصول معین نشان می دهد.
2- عوامل و پدیده های محیطی كه زمینه فعالیت استعدادهای ارثی را فراهم می كند.
مهمترین عوامل محیطی مؤثر در رشد گیاهان عبارتند از:
- خاك كه مواد غذایی را در اختیار گیاه قرار می دهد و در ضمن آن را پا بر جا نگه می دارد.
- انرژی تشعشعی كه به گیاه نور و گرما می دهد.
- هوا كه اكسیژن، گاز كربنیك و اندكی ازت در اختیار گیاه قرار می هد.
- خاك
- خاك عبارتند از مخلوطی از مواد كانی (معدنی) و آلی كه حاوی موجودات زنده بسیاری بوده و منبع اصلی تأمین مواد غذایی و آب برای گیاه است.
- خاك نتیجه فرایند های فیزیكی و شیمیایی و واكنش های بیولوژیكی گیاهان می باشد و توسط عوامل و پدیده های جوی مؤثر بر مواد كانی و آلی به وجود می آید.
- اجزا تشكیل دهنده خاك عبارتند از : مواد كانی، مواد آلی، هوا، آب و میكروارگانیسمها.
- مواد كانی حاصل تجزیه سنگهای مادریست و مواد آلی خاك از تجزیه بافت های حیوانی و گیاهی و میكروارگانیسم های مرده حاصل می شود.
- تجزیه بافت های گیاهی و حیوانی معمولاً به وسیله آنزیمهای موجود در میكروارگانیسم ها صورت می گیرد.
- در نیمرخ عمودی خاك لایه های متفاوتی دیده می شود قسمت بالای مقطع كه معمولاً نرمتر است دارای رنگ تیره است به نام خاك زیرین سطح الارض و قسمت پائین كه دارای رنگ روشن تر است و معمولاً ضخامت بیشتر هم دارد خاك زیرین تر تحت الارض نامیده می شود. در زیر قسمت تحت الارض سنگهای مادری وجود دارد.
- ذرات جامد خاك در صورتی كه قطرشان بین 05/0تا 2 میلیمتر باشد شن و در صورتی كه قطرشان بین 002/0 تا 05/0 میلیمتر باشد سیلت و در صورتی كه قطرشان كمتر از 002/0 میلیمتر باشد رس نامیده می شوند.
- ریگ قطرش بین 2 تا 72 میلیمتر است و بزرگتر از آن را سنگ می گویند.
- آب یكی از مواد موجود در خاك است كه برای رشد گیاه اهمیت بسیار دارد. قدرت نگهداری آب در خاك به میزان مواد آلی و اندازه ذرات مواد كانی بستگی دارد بدین معنا كه هر چند مواد آلی در خاك بیشتر شود و یا اندازه ذرات خاك كوچكتر باشد قدرت نگهداری آب موجود در خاك بیشتر می شود.
- در خاك مقداری هم هوا وجود دارد كه برای تنفس ریشه های گیاه و میكروارگانیسم ها مورد نیاز است
- بافت خاك :
- یكی از ویژگیهای فیزیكی خاك، بافت خاك است. بافت خاك عبارت است از اندازه و نسبت درصد مواد متشكله خاك مثل شن، سیلت و رس. از روی درصد مواد كانی موجود در هر خاكی میتوان بافت آن را مشخص نمود. مثلاً خاكی كه 40 درصد شن و 40 درصد سیلت و 20 درصد رس دارد به نام خاك لیمونی و خاكی كه 60 درصد شن و 10 درصد سیلت و 30 درصد رس دارد و خاك لیمونی رسی شنی و خاكی كه 10 درصد شن و 60 درصد سیلت و 30 درصد رس دارد خاك لیمونی رسی سیلتی نامیده می شود.
- پوشاندن خاك
- سطح خاك را به منظور های زیر باید پوشیده نگه داشت:
- 1- برای اینكه خاك رطوبت را در خود نگه دارند.
- 2- از فرسایش جلوگیری شود.
- 3- مواد غذایی خاك بهتر در دسترس گیاه قرار گیرد.
- 4- نیاز به افزودن مواد غذایی به كمترین مقدار برسد.
- 5- در فصلهای سرد برای گرم كردن بستر استفاده می شود (استفاده از پوشش تیره)
- 6- از رشد علفهای هرز جلوگیری می كند.
- استفاده از كاه برگ یا خاك اره و یا پلاستیكها به عنوان خاكپوش (مالچ) نیز از روشهای محافظت خاك به شمار می رود.
واكنش خاك
واكنش خاك مربوط به اسیدی یا قلیایی بودن محلول خاك می باشد.
PH مناسب برای اكثر گیاهان باغبانی بین 7-6 می باشد. خاكهای قلیایی با واكنش 9 PH > و خاكهای خیلی اسیدی با واكنش 4 PH < محیط نامناسبی برای ریشه ایجاد می كند. برای مثال در PH های زیاد آهن غیر قابل جذب و در نتیجه گیاه مبتلا به زردی برگها همراه با سبز ماندن رگبرگها می گردد. فعالیت میكروارگانیسم های خاك به ویژه باكتریهای موجود درخاك نیز تحت تأثیر واكنش خاك واقع می شوند.
معمولاً مناطق مرطوب و بارانی به علت شسته شدن عناصر كاتیونهای بازی دارای خاكهای اسیدی بوده و بر عكس مناطق گرم و خشك دارای خاكهای قلیایی می باشند. به استثنای گیاهان تیره Ericacea(مثل زغال اخته آبی رنگ) و سایر گیاهان این تیره كه اسید دوست هستند و در PH بین 5/5-4 بهترین رشد را می نماید. برای بیشتر گیاهان باغبانی همچنان كه ذكر شد بهترین PH بین 7-6 می باشد. البته برخی گیاهان مانند جو، چغندر و درخت گز نیز می توانند PH های نسبتاً بالا را تحمل كنند.
ساده ترین راه برای قلیایی ساختن خاك اضافه كردن آهك به آن می باشد. میزان اضافه كردن آهك به میزان تغییرات PH مورد نظر نوع ماده آهكی به ظرفیت كاتیونی خاك بستگی دارد.
برای مثال خاكهای شنی در مقایسه با خاكهای رسی با مقدار كمتری آهك تغییر واكنش می دهند ،برای اسیدی ساختن خاك می توان از موادی چون گوگرد، اسید سولفوریك و سولفات آهن استفاده كرد. از كود ازته چون نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم نیز برای اسیدی كردن خاك می توان بهره برد. برای تغییر سریع PH خاك از كود اوره استفاده می كنند.
تبادل كاتیونی
ذرات كلوئیدی خاك یعنی رس و هوموس دارای قدرت جذب كاتیونهای مختلف و تبادل آنها با یكدیگر به ویژه با یون هیدروژن می باشند این عمل را تبادل كاتیونی می نامند.
مواد غذایی خاك :
عناصری كه بیشتر مورد نیاز گیاه می باشند به ماكروالمنتها معروف اند و عبارتند از: كربن، هیدروژن، اكسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، كلسیم، منیزیم وگوگرد. بقیه عناصر به مقدار بسیار كم مورد نیازند كه به آنها میكروالمنتها می گویند و عبارتند از : آهن، منگنز، روی، بر، مس، مولیبدن و كلر. كربن، هیدروژن، اكسیژن چون به وفور در هوا و آب وجود دارند به عنوان عناصر غذایی خاك محسوب نمی شوند.
نیتروژن: